متره، برآورد و صورت وضعیت‌نویسی

مهارت و یادگیری متره و برآورد

انجام هر پروژه‌ای مستلزم انتخاب مجری یا پیمان‌کار واجد شرایط است. و از آنجا که مبلغ قابل ملاحظه‌ای نیاز دارد، لذا کارفرما باید قبل از واگذاری کار به پیمان‌کار نسبت به تخمین مبلغ ریالی کل کار و مدت انجام آن جهت تأمین اعتبار مربوط اقدام نماید. بنابراین متره، برآورد و صورت وضعیت‌نویسی پروژه‌ها اهمیت پیدا می کند. یکی از مهمترین بخش های هر پروژه ساختمانی که در ابتدا و انتهای  و در حین انجام پروژه صورت می گیرد، انجام عملیات متره و برآورد و صورت وضعیت نویسسی است.

متره:

در معنای لغوی واژه متره به معنای متر کردن می‌باشد. در علوم مهندسی متره به معنای محاسبه و اندازه گیری میزان مصالح لازم و یا به کار رفته در اجرای یک پروژه، میزان ماشین آلات و یا نیروی انسانی لازم می‌باشد. متره در کلیه عملیات عمرانی مانند ساختمان سازی ، راه سازی ، پل سازی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. که البته یکی از مهمترین بخش های کنترل پروژه ها هم محسوب میشه. چرا که کارفرماها در پروژه ها نیازمند آن هستند که بتوانند سرمایه و بودجه دقیقی برای کار مشخص نمایند. و از آن برای مناقصات خود استفاده نمایند. اغلب کارفرمایان جهت واگذاری کار به پیمان‌کاران، از طریق آگهی عمومی اطلاع رسانی می‌کنند. که یکی از اساسی‌ترین نکات آگهی، مبلغ پیش‌بینی شده پروژه توسط کارفرما است.

برآورد:

پس از محاسبه مقدار مصالح مورد نیاز در بخش متره، قیمت گذاری و برآورد ریالی مصالح مصرفی انجام میشه، به این مرحله از کار برآورد گفته می‌شود. برآورد ارزی پروژه ها معمولا در دو مرحله‌ی قبل از اجرای کار با هدف تعیین بودجه و سرمایه لازم برای پروژه است، و همچنین در حین اجرای پروژه نیز عملیات متره و برآورد انجام می‌شود. که معمولا به برآورد در حین اجرای پروژه به اصطلاح صورت وضعیت نویسی می‌گویند.

اهمیت متره و برآورد و صورت وضعیت نویسی در پروژه‌های عمرانی:

یکی از بخش های بسیار مهم در کارگاه های ساختمانی تعیین میزان مصالح موردنیاز و یا میزان مصالح به کار رفته در پروژه می‌باشد. و بنابراین عدم توجه دقیق به این مهم میتواند موجب ضرر و زیان های فراوان شود. البته که متاسفانه به دلیل نبود نیروی کافی و متخصص این حوزه در پروژه ها، شاهد طولانی شدن زمان اجرای پروژه‌ها و نیز تضییع حقوق مشاوران و پیمانکاران خواهیم بود. همه این موارد اهمیت و ضرورت فراگیری دانش متره و برآورد را بیان می‌کند.

دو بخش بسیار مهم در اجرای پروژه ها همواره باید مورد توجه مجریان قرار گیرد:

  1. در ابتدا لازم هست که بر اساس نقشه های اجرایی میزان مصالح مورد نیاز به طور تقریبی بدست آید تا در حین اجرا بتوان برای تهیه آن مطابق برنامه زمان بندی شده اقدام نمود.
  2. در مرحله بعدی باید بتوان هزینه های مالی پروژه را در طول زمان اجرا شدن برآورد کرد.

در مرحله اول یادگیری متره و برآورد، لازم هست که با جزئیات نقشه خوانی آشنایی لازم را پیدا نمود و سپس به صورت اصولی اقدام به فراگیری اصول متره و برآورد کرد. دانش متره و برآورد اهمیت بسیار زیادی در کنترل پروژه ها دارد. و لذا آشنایی بیشتر با این دانش برای مهندسان میتواند سبب بهینه شدن پروژه‌ها گردد. و به اتمام به موقع عملیات اجرایی پروژه ها نیز منجر شود.

آشنایی با فهارس بها:

فهارس بها دفترچه هایی هستندکه هرساله توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در رشته ها مختلف تهیه میشوند و سپس به دستگاه های اجرایی ابلاغ می‌شود. در این کتابها قیمت های واحد پایه ، هزینه مصالح کار ، دستمزد نیروهای انسانی ، هزینه ساعتی ماشین آلات برای یک دوره سه ماهه مشخص  تهیه شده است. این فهارس بها برای رشته های مختلفی تهیه شده اند. فهرست بهای ابنیه دارای ۲۹ فصل است.

فصول فهرست بهای ابنیه به شرح زیر می‌باشد:

  • عملیات تخریب
  • عملیات خاکی با دست
  • عملیات خاکی با ماشین
  • عملیات بنایی با سنگ
  • قالب بندی چوبی
  • قالب بندی فلزی
  • کارهای فولادی با میلگرد
  • بتن درجا
  • کارهای فولادی سنگین
  • سقف سبک بتنی
  • آجرکاری و شفته ریزی
  • بتن پیش ساخته و بلوک چینی
  • عایق کاری رطوبتی
  • عایق کاری حرارتی
  • کارهای آزبست سیمان
  • کارهای فولادی سبک
  • کارهای آلومینیومی
  • اندود و بندکشی
  • کارهای چوبی
  • کاشی و سرامیک کاری
  • فرش کف با موزائیک
  • کارهای سنگی با سنگ پلاک
  • کارهای پلاستیکی
  • برش و نصب شیشه
  • رنگ آمیزی
  • زیراساس و اساس
  • آسفالت
  • حمل و نقل
  • کارهای دستمزدی

انواع روش های متره و برآورد:

  • روش باز (تجزیه بها یا آنالیز بها)
  • روش بسته

متره و برآورد بسته:

در روش متره و برآورد بسته هرکدام از مراحل پروژه را یک به یک محاسبه می‌کنیم و سپس در فرم های ریز متره وارد میکنیم و در مرحله بعدی قیمت هر واحد را از دفترچه فهرست بها استخراج نموده و در مقادیر محاسبه شده در مرحله متره ضرب نموده و تا قیمت نهایی هر آیتم بدست آید. و در نهایت هم کلیه قیمت های بدست آمده از تمامی آیتم ها را با هم جمع نموده تا هزینه اجرای پروژه بدست آید.

متره و برآورد باز :

در روش متره باز کلیه مصالح لازم برای پروژه به ماشین آلات و نیروی انسانی محاسبه شده و سپس قیمت بروز هرکدام از این آیتم ها محاسبه شده و در فرم ریز متره ضرب میشود. و تمامی مقادیر بدست آمده با هم جمع شده تا قیمت کل واحد عملیات بدست آید.

برای آشنایی بیشتر با این روند در ادامه به حل چند مثال از متره و برآورد ابنیه می‌پردازیم:

مثال اول) :

مقدار تخریب پی بتنی مقابل را با فرض درنظر گرفتن ارتفاع پی به میزان  ۰.۵ متر محاسبه نمایید:

حل)

مرحله اول:متره:

پی مفروض را به سه ناحیه به صورت زیر تقسیم کرده و حجم هر ناحیه را جداگانه محاسبه کرده و در نهایت برای به دست آوردن مجموع حجم تخریب، مقادیر بدست آمده را جمع کرده و شرح عملیات انجام شده را در جداول ریز متره وارد می‌نماییم.

مرحله دوم: برآورد: (بر اساس فهرست بهای سال ۱۳۹۶)

 بهای واحد \times  حجم خاکبرداری= هزینه

 ۷۶۴۰۰۰ = ۱۴۷۰۰۰ \times  ^{m3} ۵.۲ = هزینه کل برحسب ریال

مثال دوم:

در پروژه زیر قصد داریم هزینه اجرای ستون ها را بدست آوریم:

حل)

IPE14

 ۲۸.۸  = ۳.۶ \times۲  \times ۴ = طول پروفیل ها برای ۴ ستون دوبل (برحسب متر)

 ۳۷۱.۵۲=۱۲.۹ \times۲۸.۸= وزن (بر حسب کیلوگرم)

محاسبه وزن صفحه زیر ستون ها:

۲۰ \times۴۰۰ \timesPL 400

۱۰۰.۴۸=۲۵.۱۲ \times۴ =وزن ۴ صفحه زیر ستون (بر حسب کیلوگرم)

محاسبه وزن اتصالات ستون با صفحه زیرستون:

 ۱۰ \times۱۵۰ \times۴۰۰ PL

         ۳.۵۳=۰.۱۵\times (\frac{0.4+ 0/2}{2})\times۰.۰۱ \times ۷۸۵۰ = وزن یک ورق ذوزنقه‌ای شکل (بر حسب کیلوگرم)

۲۸.۲۴= \times۳.۵۳ \times ۸ =وزن ۸ ورق ذوزنقه‌ای شکل برای ۴ صفحه زیر ستون (بر حسب کیلوگرم)

۱۰ \times۱۵۰ \times۴۰۰ PL\frac{1}{2}

۱۱.۳۰۴=(\frac{0.15\times 0.12}{2} \times۰.۰۱ \times۷۸۵۰) \times۱۶ =وزن ۱۶ لچکی برای ۴ صفحه ستون (بر حسب کیلوگرم)

۱۰ \times ۱۰۰\timesL100

وزن این نبشی با توجه به جدول پروفیل ها ۱۵.۱ کیلوگرم بدست آمده است.

۰.۸=۰.۱ \times ۸=طول ۸ نبشی برای ۴ صفحه زیر ستون ( بر حسب متر)

۱۲.۰۸=۱۵.۱ \times۰.۸ =وزن ۸ نبشی برای ۴ صفحه زیر ستون ( بر حسب کیلوگرم)

وزن کلیه ستونها و صفحات زیر ستون و اتصالات آنها:

۵۲۳.۶۲۴=۳۷۱.۵۲+۱۰۰.۴۸+۲۸.۲۴+۱۱.۳۰۴+۱۲.۰۸=وزن کل (بر حسب کیلوگرم)

۱۴۳۹۹۶۶۰=۲۷۵۰۰ \times۵۲۳.۶۲۴ =هزینه کل (بر حسب ریال)

تفاوت متره باز و بسته:

در متره به روش باز هدف ما این است که سریع بتوانیم یه یک قیمت نهایی از کار برسیم، و این هدف با استفاده از فهرست بها صورت می‌گیرد. اما متره باز به دقت و وقت بیشتری نیاز دارد. و البته که مقادیر و خروجی های بدست آمده از این روش هم به نسبت روش متره بسته دقیق‌تر خواهد بود. اما به علت زمان بر بودن و سخت تر بودن این روش نمیتوان از آن در همه پروژه ها از جمله پروژه های حجیم، بزرگ و عمده مانند پروژه های دولتی استفاده کرد. در این پروژه ها بهتر است از همان روش متره بسته استفاده شود.

اما در پروژه های کوچک میتوانیم با استفاده از روش متره باز خیلی راحت یک آنالیز و برآورد دقیق و قابل اطمینان از مراحل اجرای کار و قیمت های بروز مصالح داشته باشیم.

انواع متره و برآورد:

  • متره و برآورد اولیه : از محاسبه و تعیین مقادیر مصالح مورد نیاز طرح‌های مقدماتی که به صورت تقریبی توسط مهندسان مشاور یا دستگاه‌های اجرایی برای برآورد تخمین، به‌منظور تعیین و پیش‌بینی بودجه پروژه انجام می‌شود را متره و برآورد اولیه گویند.
  • متره و برآورد تقریبی : پس از تهیه نقشه‌های تفصیلی پروژه، مقادیر مصالح مورد نیاز تا حدود واقعی توسط مهندسان مشاور مربوطه محاسبه می‌شود. که از این برآورد مقدماتی برای استفاده در اساس‌نامه مناقصه و مبلغ اولیه پیمان استفاده می‌شود.

صورت وضعیت ‌نویسی:

صورت وضعیت نویسی به معنای کارکرد دوره‌ای پیمانکار است. صورت وضعیت سندی است که مقدار کار یا خدمات انجام شده را در مقاطع زمانی مشخص و مبلغی را که باید برای آن‌ها پرداخت شود بر مبنای قرارداد یا مفاد پیمان، نشان می‌دهد. هر پیمانکاری جهت ارائه گزارش مالی فعالیتش در یک مدت تعیین‌شده در قرارداد، اقدام به نوشتن فعالیت‌های اجرایی‌اش به‌منظور دریافت هزینه‌های انجام‌شده طبق قرارداد می‌نماید. که به آن صورت وضعیت می‌گویند.

پیمانکاران معمولا در پایان هر ماه شرح کارکرد خود را در به دستگاه مشاور تحویل می‌دهند. این گزارش کارکرد در قالب جداول ریزمتره، خلاصه متره و برآورد مالی و خلاصه مالی ارائه می‌شود. همچنین گزارش صورت وضعیت نویسی میتواند با استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی متره و برآورد نیز صورت پذیرد.

معمولا در پروژه هایی که کارفرما سازمان ها و یا نهادهای دولتی بوده و مسئولیت ساخت و اجرا بر عهده پیمانکاران قرار می‌گیرد، صورت وضعیت باید تهیه و تدوین گردد. و برای تامین هزینه های جاری پیمانکاران لازم است که میزان پیشرفت پروژه در پایان هر ماه توسط پیمانکار گزارش داده شود تا به همان نسبت پرداخت به پیمانکار صورت گیرد.

روش کار هم معمولا به این صورت هست که در پایان هر ماه، وضعیت کلیه عملیات صورت گرفته از ابتدای شروع پروژه تا آن تاریخ در قالب صورت وضعیت ارائه می‌شود. یک پیمانکار باید بر اساس شرایط عمومی پیمان ماهانه نسبت به تهیه صورت وضعیت اقدام نماید. چنانچه صورت وضعیت ها به صورت دقیق تهیه و تنظیم شود، هزینه های پروژه نیز به موقع تامین میشود و همین سبب تسریع در اجرای پروژه خواهد شد.

انواع صورت وضعیت:

  • صورت وضعیت موقت: پیمان‌کار وضعیت کارهای انجام شده از شروع کار تا تاریخ مشخص (به‌عنوان مثال آخر هر ماه) را طبق نقشه‌های اجرایی، دستور کارها و صورت مجالس اندازه‌گیری و براساس فهرست‌بهای پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کرده و تسلیم مهندس ناظر می‌کند.
  • صورت وضعیت قطعی: پیمان‌کار باید حداکثر تا یک‌ماه از تاریخ تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده را براساس اسناد و مدارک پیمان، بدون منظور نمودن مصالح و تجهیزات پای‌کار تهیه کند. و برای رسیدگی به مهندس مشاور تسلیم نماید. مقادیر کارها که در صورت وضعیت قطعی منظور می‌شود، به تنهایی قاطع است. و مأخذ تسویه حساب قرار می‌گیرد. هرچند که بین آن‌ها و مقادیری که در که در صورت وضعیت‌های موقت منظور گردیده است، اختلاف باشد.
ارکان و اجزای تشکیل‌دهنده صورت وضعیت
  • متره : فرم ریزمتره
  • خلاصه متره : در بردارنده خلاصه مقادیری محاسبه شده در فرم ریز متره می‌باشد.
  • مالی : بهای هریک از عملیات براساس بهای واحد استخراج شده از فهرست‌بهای منضم به پیمان و مقادیر درج شده در فرم خلاصه متره مطابق رابطه ذیل محاسبه می‌گردد:

بهای واحد × مقدار کار = بهای کل

بهای کار از فهرست‌بهای منظم به پیمان استخراج می‌شود. و مقدار کار از خلاصة متره استخراج می‌شود.

  • خلاصة مالی
  • خلاصة مالی کل
  • پیوست‌ها

بازار کار مهندسان مترور :

مهندسان مترور قادر خواهند بود که در شركت هاي پيمانكاری، شركتهاي مشاور و شركت هاي كارفرمايي استخدام و مشغول به کار شوند. به دلیل عدم وجود منابع کافی در این دانش، متخصصین زیادی در این حوزه واردنشده اند، و بنابراین در حال حاضر بازار کار نسبتا خوبی میتوان برای آن پیش‌بینی کرد. البته لازم است که در صورتی که قصد فعالیت به عنوان مترور و کارشناس امور پیمان را دارید، حتما سعی نمایید با دستورالعمل ها و بخشنامه های لازم در این زمینه آشنایی کافی را پیدا کنید، چرا که این دستورالعمل ها معمولا با ادبیات خاصی همراه هستند که برای درک درست مفاهیم آنها باید مهارت لازم را کسب نمایید. البته لازم نیست به تمامی دستورالعمل ها و بخشنامه ها اشراف کامل داشته باشید. بلکه یادگیری اصول فهرست بها، و آشنایی با بخشنامه‌های تخصصی مرتبط با این حوزه مثل تعدیل، سرجمع، آنالیزبها، شرایط عمومی و خصوصی پیمان و … به شما کمک می‌کند تا بتوانید به عنوان یک مترور از صورت وضعیت‌های خود دفاع کنید.

در صورت علاقه‌مندی و جهت آشنایی بیشتر با نحوه انجام متره، برآورد و صورت وضعیت نویسی می‌توانید از :“کتاب آموزش کاربردی متره و برآورد ابنیه همراه با نکات اجرایی” و “کتاب متره و برآورد ابنیه و نکات کاربردی پیمانکاری” و “کتاب صورت وضعیت نویسی متره و برآورد پروژه‌ها” و “کتاب متره و برآورد تأسیسات برقی و مکانیکی” انتشارات نوآور استفاده کنید.

  • ‎-%۱۰ کتاب صورت وضعیت نویسی متره و برآورد پروژه‌ها

    کتاب آموزش جامع و اصول حرفه‌ای صورت وضعیت نویسی، متره و برآورد پروژه‌ها

    نمره ۴.۶۱ از ۵
    ۲۱۸,۰۰۰تومان

    ۱۹۶,۲۰۰تومان

با آرزوی موفقیت

انتشارات نوآور
ناشر تخصصی کتاب‌های نظام مهندسی

2 نظر در مورد «متره، برآورد و صورت وضعیت‌نویسی»

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

  • سلام خسته نباشید و تشکر از سایت و انتشارات فوق العادتون
    سوالی که داشتم راجع به ۳ کتاب معرفی شده در ضمینه متر و براورد و صورت وضعیت نویسی
    این که کدوم کتاب از طرف شما پیشنهاد میشه؟؟؟

    • پشتیبانی انتشارات نوآور می‌گوید:

      سلام وقت بخیر هر سه کتاب معرفی شده در زمینه متره و برآورد مناسب و قابل استفاده هستند. جهت اطلاع بیشتر از جزئیات کتابها می توانید بخشی از PDF کتاب را که بر روی سایت در بخش توضیحات کتابها آمده را نیز مطالعه نمایید. موفق باشید.