اگر می‌خواهید بدانید که کدام یک برای شما مناسب است: آزمون نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت باید بدانید که تنها نیستید؛ بسیاری از داوطلبان هنگام انتخاب میان این دو صلاحیت دچار تردید می‌شوند. در ادامه تفاوت این دو آزمون را از نظر منابع، میزان دشواری آزمون، مسئولیت‌های حرفه‌ای، سطح درآمد و حق امضا مورد بررسی قرار می‌دهیم و تا با فضای شغلی این دو صلاحیت بیشتر آشنا شوید.

تاریخچه برگزاری نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت

آزمون نظام مهندسی برق تا نوبت شهریور سال ۱۳۹۵ در قالب دو آزمون تحت عنوان آزمون تئوری تاسیسات برقی و آزمون اجرا برگزار می‌شد. آزمون تئوری تاسیسات برقی عملا دو صلاحیت نظارت و طراحی را در بر می‌گرفت. اما از اسفند سال ۱۳۹۵ آزمون این دو صلاحیت به دلایل زیر تفکیک شد:

• تفاوت مباحث
• تفاوت حیطه فعالیت این دو صلاحیت
• مهارت‌های متفاوت مهندسان ناظر و طراح

با برگزاری دو آزمون، قوانین مقررات ملی و استانداردهای فنی مرتبط با برق ساختمان با تمرکز بیشتری اجرا می‌شوند.

چه کسانی مجاز به شرکت در آزمون طراحی و نظارت برق هستند؟

همانطور که مقاله رشته های مجاز نظام مهندسی برق بررسی کردیم، کمیسیون هم‌ارزی هر سال رشته‌های مرتبط و اصلی را برای رشته برق و دیگر رشته‌های مهندسی اعلام می‌کند.

روی هم رفته می‌توان گفت فارغ‌التحصیلان رشته‌های اصلی می‌توانند بدون محدودیت در هر دو صلاحیت نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت ثبت نام کنند؛ اما فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط حتی در صورت تایید کمیسیون هم‌ارزی معمولا تنها مجاز به شرکت در آزمون نظارت برق هستند. شرکت در آزمون طراحی منوط به تایید کمیسیون هم‌‌ارزی است.

صرف نظر از تطابق محتوای آموزشی رشته با برق، برای شرکت در آزمون نظام مهندسی برق باید مدت مشخصی از فارغ‌التحصیلی داوطلب گذشته باشد.

• برای فارغ‌التحصیلان کارشناسی: ۳ سال فاصله از فراغت از تحصیل
• برای فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد: ۲ سال
• برای فارغ التحصیلان دکترا: ۱ سال

پس از گذشت این مدت، داوطلبان در صورت تطابق رشته با گروه برق مجاز به شرکت در آزمون نظام مهندسی برق هستند. متقاضیان برای ثبت نام آزمون نظام مهندسی برق نیازی به ارائه کارت پایان خدمت یا کارت عضویت سازمان نظام مهندسی استانی ندارند.

انتخاب آزمون نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت از نظر منابع

همانطور که در بودجه بندی سوالات آزمون نظام مهندسی برق مشاهده می‌کنید، بیشترین تعداد سوالات آزمون نظارت در سال‌های گذشته از مبحث ۱۳، ۱۵ و ۳ طرح شده است؛ اما مطالعه مباحث ۲، ۱۲، ۲۰، ۱۹، و دیگر منابع آزمون نظارت شانس داوطلب در قبولی را افزایش می‌دهد.

با بررسی نمونه سوالات نظام مهندسی برق در چند سال گذشته متوجه می‌شویم که در صلاحیت طراحی نیز بیشترین تمرکز طراحان سوال روی مباحث ۱۳، ۱۵ و ۳ بوده است. اما مباحث ۱۹، ۲۰، ۲۱، فهرست بهای واحد پایه رشته تاسیسات برقی و نشریه ۱۱۰ نیز سهم قابل توجهی از سوالات را به خود اختصاص داده بودند.

دقت داشته باشید که موارد درج شده در مورد منابع، تنها گوشه‌ای از منابع آزمون نظام مهندسی برق برای دو صلاحیت نظارت و طراحی است.

کدام آزمون ساده تر است: نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت ؟

• روی هم رفته آزمون طراحی نسبت به آزمون نظارت محاسباتی‌تر و تحلیلی‌تر است؛ داوطلبان آزمون طراحی برق باید مسائل مرتبط با کابل، افت ولتاژ و چیدمان تابلو را حل کنند.
• آزمون نظارت بیشتر جنبه اجرایی، میدانی و کنترلی دارد. سوالات آزمون نظارت بیشتر مفهومی هستند و معمولا سطح سوالات در مقایسه با آزمون طراحی ساده‌‌تر است.

آیا داوطلب می تواند همزمان در آزمون دو صلاحیت نظارت و طراحی شرکت کند؟

بله؛ در صورتی که رشته تحصیل متقاضی از نظر کمیسیون هم‌ارزی مجاز به شرکت در آزمون نظارت و طراحی باشد، محدودیتی برای ثبت نام هر دو صلاحیت وجود ندارد. از طرفی منابع این دو آزمون شباهت زیادی دارند و با صرف زمان بیشتر داوطلب می‌تواند در هر دو صلاحیت شانس قبولی داشته باشد.

• در یک کلام، محدودیتی برای شرکت در آزمون و دریافت همزمان پروانه طراحی و نظارت وجود ندارد.

آزمون نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت از نظر مسئولیت‌ حرفه ای

۱. وظایف یک مهندس طراح (Electrical Designer) به شرح زیر است:

• طراحی کامل نقشه‌های برقی
• محاسبه بارها، فیوزها، کابل‌ها، ارتینگ
• طراحی سیستم روشنایی، پریزها، تابلو برق
• کار بیشتر روی مباحث ۱۳ و استانداردهای طراحی
• مسئولیت مستقیم بر صحّت نقشه و محاسبات
• حق امضای طراحی

مهندس طراح سیستم‌های برقی بیشتر روی طراحی و تحلیل مدارها متمرکز است و باید در انتخاب مقطع مناسب برای کابل، محاسبات افت ولتاژ، جانمایی تابلو و سیستم‌ها و حفاظت‌ها مهارت داشته باشد.

۲. وظایف یک مهندس ناظر (Electrical Supervisor) را در ادامه ملاحظه می‌کنید:

• کنترل اجرای نقشه
• بررسی انطباق کار با مقررات
• بازرسی تابلو و تأسیسات
• کنترل ایمنی و عملکرد مجری
• مسئولیت حقوقی در مرحله اجرا و گزارش‌دهی

مهندس ناظر برق بیشتر روی کنترل انطباق نقشه‌ها با مقررات ملی ساختمان، بازدید دوره‌ای، گزارش تخلفات به شهرداری یا سازمان مربوطه، تایید یا رد بخش‌هایی از پروژه‌ متمرکز است. مهندس ناظر برق بررسی می کند که آیا اجرا مطابق با نقشه مصوب پیش می‌رود یا خیر.

تفاوت حق امضای مهندس طراح و ناظر برق

• نقشه‌های برق تا زمانی که به امضای یک مهندس طراح دارای پروانه نرسیده باشند از سوی سازمان نظام مهندسی استان و شهرداری تایید نمی‌شوند. امضای طراحی به معنای تطابق نقشه‌ها با مقررات ملی ساختمان و اطمینان از جانمایی تجهیزات و صحت محاسبات است؛ در صورت بروز حادثه به دلیل اشتباه در طراحی، مسئولیت با مهندس طراح است.
• گزارش‌های بازدید‌های مرحله‌ای شامل گزارش شروع عملیات، گزارش فونداسیون، گزارش اسکلت، گزارش سفت کاری، گزارش نازک کاری و گزارش پایان کار بدون امضای مهندس ناظر برق در سامانه شهرداری ثبت نمی‌شود. مهندس ناظر برق باید با امضای خود انطباق اجرا با نقشه‌های مصوب را تایید کند. از این گذشته در نقشه‌های اصلاحی، پرونده‌های حل اختلاف مالک و سازنده و دفاع در پرونده‌های حقوقی نیز به امضای ناظر نیاز است.

در آمد کدام بیشتر است: پروانه نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت ؟

درآمد مهندس طراح و ناظر از نظر زمان تسویه، میزان کار ،مدل تسویه و قیمت‌گذاری یکسان نیست. زمان تسویه:

• طراحی: تسویه کامل در همان ابتدای پروژه و پس از ارائه نقشه و تایید آن
• نظارت: مرحله‌ای و در طول پروژه و همزمان با پیشرفت پروژه و ثبت گزارش‌ها

حجم کار

• طراحی: همراه با دقت و حوصله و محاسبات متعدد است؛ اما نیازی به حضور مهندس طراح در محل پروژه نیست.
• نظارت: نیاز به حضور در کارگاه و بررسی مراحل اجرا و ثبت گزارش‌‌ها و کنترل ایمنی است و مسئولیت اجرایی مهندس ناظر بیشتر از مهندس طراح است.

 رقابت

• طراحی: رقابت زیاد به دلیل تسویه سریع و مسئولیت اجرایی کمتر
• نظارت: رقابت کمتر به دلیل مسئولیت بالا و الزام به حضور در پروژه

 تفاوت ظرفیت اشتغال

• به طور کلی ظرفیت اشتغال کمتر است و ظرفیت بیشتر پس از تحویل نقشه آزاد می‌شود.
• ظرفیت اشتغال بالاتر و بلندمدت است؛ زیرا اجرای پروژه ممکن است مدت‌ها طول بکشد و یک مهندس ناظر چند پروژه را همزمان نظارت کند.

لازم است بدانید که میزان ظرفیت اشتغال به پایه پروانه، شهر و بخش‌نامه‌های هر دوره بستگی دارد.

مدل قیمت‌گذاری:

از آنجایی که تعرفه رسمی برای مهندسان دارای پروانه از سوی سازمان نظام مهندسی تعیین می‌شود، برای بررسی میزان درآمد مهر نظام مهندسی باید تعرفه نظام مهندسی استان محل اشتغال را در نظر بگیرید.

انتخاب نهایی: نظام مهندسی برق طراحی یا نظارت ؟ یا هر دو؟

آزمون طراحی و نظارت برق هر دو مسیر ورود به فعالیت حرفه‌ای در تاسیسات برقی ساختمان هستند؛ اما سطح دشواری سوالات، مسئولیت‌ها، درآمد و ظرفیت اشتغال آن‌ها متفاوت است. طراحی متمرکز بر محاسبات و صحت نقشه‌هاست و تسویه سریع‌تری دارد، در حالی‌که نظارت مسئولیت میدانی، اجرایی و حقوقی بیشتری دارد و جریان درآمدی آن مرحله‌ای و بلندمدت است. در نهایت اگر رشته شما مجاز باشد، می‌توانید هم‌زمان در هر دو آزمون شرکت کنید و دو پروانه پایه ۳ دریافت کنید.

 

مطالب مرتبط:

1. جدول رشته های اصلی و مرتبط نظام مهندسی
2. رشته های مجاز نظام مهندسی مکانیک
3. تعرفه نظام مهندسی تهران
4. درآمد مهر نظام مهندسی عمران
5. همه چیز درباره آزمون نظام مهندسی معماری
6. رشته های مجاز نظام مهندسی برق