نکات و ضوابط مربوط به گودبرداری

در این مقاله سعی شده نکات و ضوابط مربوط به گودبرداری بصورت مختصر ارائه شده است و این مطلب چندین نوبت در آزمون‌های نظام مهندسی مورد سوال قرار گرفته است.

۱ – بر اثر گودبرداری در زمين وضعيت تنش در آن تغيير ميكند و لازم است تغييرشكل ها و ناپايداری های ناشی از گودبرداری از جمله موارد ذيل بررسي شوند:

الف – برآمدگی و تورم كف گود، كه می تواند در شرايطی به جوشش و ناپايداری كف بيانجامد .

ب – نشست زمين در نواحی مجاور گود .

۲ – به منظور پايدارسازی ديواره گودها بايد از روشهای مناسب مانند موارد زير استفاده كرد:

الف- ايجاد شيب پايدار

ب – ميخ كوبی يا اجرای ميل مهار

پ – ديوارهای مهار شده با تيرك از جلو

ت – ديوارهای مهار شده با ميل مهار از پشت

ث – استفاده از سیستم شمع‌های به‌هم پیوسته با یا بدون مهار.

ج – استفاده از سيستم های نگهبان خرپايی

چ – استفاده از سيستم شمع ها و ديوارك های طره ای

آموزش مبحث هفت

۳ – در گودبرداری ها بايد گسيختگی ها و تغییرشکل‌های متداول به شرح ذيل كنترل شود:

الف) ناپایداری دیواره گود.

ب) نشست و تغییر مکان محیط اطراف و ساختمان‌های مجاور گود.

پ) ریزش.

ت) بالازدگی کف گود برحسب مورد.

ث) جوشش ماسه از کف گود (در صورت بالا بودن سطح آب زیرزمینی در خاک‌های ماسه‌ای) برحسب مورد.

ج) مشکلات ناشی از لرزش حاصل از عملیات گودبرداری در سازه‌های اطراف گود.

۴- ارزيابي خطر گود از سری نکات و ضوابط مربوط به گودبرداری

ارزيابي خطر گود به منظور واگذاری طراحی، اجرا و نظارت گودبرداری و تفويض مسئوليت ها به مرجع ذيصلاح كه در بندها مشخص می شود انجام مي گردد.

۱-۴- جهت ارزيابی خطر گود قائم لازم است هر سه شرط تعيين شده برای هر دسته در جدول ۱ برقرار باشد. در صورتی كه هر سه شرط مذكور با هم برقرار نباشد، خطر گود با توجه به شرطی تعيين می شود كه خطر بيشتر را تعيين می كند. عمق hc از رابطه زیر محاسبه مي شود.

که در آن:

hc عمق بحرانی گودبرداری بر حسب متر
c چسبندگی خاك بر حسب كيلوپاسكال
وزن مخصوص خاك بر حسب كيلونيوتن بر مترمكعب
Ka ضريب فشار افقي زمين در حالت محرك
q تنش ناشی از سربار کناره گود بر حسب كيلوپاسكال می باشد.

۲-۴-اگر فاصله ساختمان مجاور از لبه گود كمتر از عمق گود باشد، كل بار ساختمان (q) در محاسبه hc در نظر گرفته شود.

۳-۴- در صورت حضور آب يا رطوبت بالا، به كاهش hc با توجه به اثر آب بر خواص خاك در رابطه ۱ توجه شود.

جدول ۱ – ارزيابي خطر گود با ديوار قائم

مقدار h/h_c	عمق گود از تراز صفر	عمق گود از زیر پی همسایه	خطر گود
کمتر از ۵/۰	کمتر از ۴ متر	صفر	معمولی
بین ۵/۰ تا ۲	بین ۴ تا ۱۰ متر	بین صفر تا ۶ متر	زیاد
بیش از ۲	بیشتر از ۱۰ متر	بیشتر از ۶ متر	بسیار زیاد

h عمق گود مورد نظر است و hc عمق بحرانی است که بر اساس رابطه ۱ به دست می‌آيد.

۴-۴- اگر تراوش آب در گودبرداری موجود باشد، همواره خطر گود زياد يا بسيار زياد می باشد.

۵-۴- اگر خاكی كه در آن گودبرداری انجام می شود دستی يا فاقد چسبندگی قابل اعتماد باشد، خطر گود با توجه به معیارهای دیگر زیاد یا بسیار زیاد است.

۶-۴- چنانچه ساختمان موجود در حوزۀ تأثير ناپایداری گود دارای یکی از مشخصات در بندهای زیر باشد، خطر گود همواره بسیار زیاد در نظر گرفته می‌شود.

الف) ساختمان فاقد انسجام و یکپارچگی کافی برای تحمل نشست‌های افقی و قائم نظیر ساختمان بدون اسکلت یا بدون پی پیوسته بتنی مسلّح (پی‌های نواری و گسترده) یا هرگونه ساختمانی که در آن نشانه آشکار فرسودگی و ضعف در باربری مشاهده گردد.

ب) ساختمان با ارزش فرهنگی و تاریخی

پ) ساختمان با اهمیت بسیار زیاد در استاندارد ۲۸۰۰

ت) ساختمان ۸ طبقه یا بیشتر

۷-۴- در صورت وجود تاسیسات شهری عمده (مانند خطوط اصلی آب، گاز و مخابرات) در مجاورت گود، خطر گود زیاد یا بسیار زیاد ارزیابی می‌شود.

۸-۴- درصورتی‌که خطر گود مطابق با جدول ۱ معمولی باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری بر عهده مهندس طراح ساختمان خواهد بود. البته توصیه می‌شود کارفرما در کنار مهندس طراح در پایدارسازی گود از یک متخصص ژئوتکنیک ذیصلاح استفاده نماید.

۹-۴- درصورتی‌که خطر گود مطابق با جدول ۱ زیاد باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری باید بر عهده یک شرکت مهندسی ژئوتکنیک ذیصلاح واگذار شود. نظارت بر اجرای عملیات بر عهدۀ ناظر ذیصلاح ژئوتکنیک است.

۱۰-۴- درصورتی‌که خطر گود مطابق با جدول ۱ بسیار زیاد باشد. مسئولیت طراحی گودبرداری باید توسط یک شرکت مهندسی ژئوتکنیک ذیصلاح، عملیات پایدارسازی گود توسط پیمانکار ذیصلاح و نظارت بر اجرای عملیات توسط ناظر ذیصلاح ژئوتکنیک انجام گردد. حضور ناظر ژئوتکنیک در گودهای با خطر زیاد و بسیار زیاد در طول مدت اجرای عملیات گودبرداری و پایدارسازی گود به‌صورت تمام وقت و پیوسته در کارگاه ضروری است.

تحليل پايداري گود از سری نکات و ضوابط مربوط به گودبرداری

۱-۵- تحلیل پایداری با روش‌های تعادل حدی و بر اساس روش تنش مجاز انجام می‌گیرد. در این روش، حداقل ضرایب اطمینان به شرط موقت بودن گود (کمتر از یک‌سال) به شرح جدول ۲ می‌باشد. استفاده از روش ضرایب بار و مقاومت نیز مجاز است.

۲-۵- برای تحلیل پایداری گود لازم است بار مرده و زنده ساختمان‌ها و ابنیه مجاور به‌طور کامل در نظر گرفته شود.

۳-۵- براي تحليل گود در شرايط موقت در نظر گرفتن بار زلزله الزامی نيست.

جدول ۲- حداقل ضريب اطمينان براي پايداري كلي گود موقت

نوع	حداقل ضریب اطمینان پیشنهادی برای پایداری کلی
نوع	موقت
شیب‌های خاکبرداری	۱/۳
پایداری کلی شیروانی	۱/۳
بالا آمدن کف گود	۱/۵