در این مقاله قصد داریم به بررسی و بهبود ایمنی كار در عملیات اجرایی بپردازیم.
آیا میدانید اصول ایمنی كار در عملیات اجرایی چیست؟
وسایل دسترسی
۱- كلیات
۱-۱- منظور از وسایل دسترسی، وسایلی است موقتی از قبیل:
داربست، نردبان، راه پله، راه شیبدار، بالابر سیار و نظایر آن.
برای دسترسی افراد به قسمت‌های مختلف بنای در دست احداث، تعمیر، بازسازی و یا تخریب مورد استفاده قرار میگیرد.
۱-۲- استفاده از بشكه بعنوان جایگاه كار باعث کاهش ایمنی كار در عملیات اجرایی شده و ممنوع می‌باشد.
۲- داربست
۲-۱- معرفی
داربست یک سازه موقت است.
شامل یك یا چند جایگاه، اجزای نگهدارنده، اتصالات و تكیه گاه‌ها است.
زمان استفاده:
در هنگام اجرای عملیات ساختمانی
کاربرد:
دسترسی به بنا و حفظ و نگهداری كارگران یا مصالح در ارتفاع.
۲-۲- كلیه قسمت‌های داربست:
جایگاه، اجزای نگهدارنده، تكیه گاه ها، اتصالات، راه‌های عبور و پلكان داربست
باید با استفاده از مصالح مناسب و مرغوب از جنس چوب، فولاد و امثال آن توسط شخص یا اشخاص ذیصلاح طوری طراحی، ساخته و آماده به كار شود.
داربست علاوه بر ایستایی و پایداری لازم، باید ظرفیت پذیرش ۴ برابر بار مورد نظر را داشته باشد.
۲-۳- قطعات و اجزاء چوبی بكار برده شده در داربست باید بدون پوسیدگی باشد.
اگر دارای ترك خوردگی و سایر نواقص باشد استحكام آن را به خطر می‌اندازد.
همچنین باید از رنگ كردن اجزاء چوبی داربست كه باعث پوشیده شدن عیوب و نواقص آن می‌گردد، خودداری شود.
۲-۴-تخته های چوبی جایگاه داربست چگونه باید باشند؟
تخته‌های چوبی كه برای جایگاه داربست مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید صاف، بدون هرگونه زائده و برجستگی و عاری از مواد چسبنده و لغزنده باشند.
كلیه تخته‌ها باید دارای ضخامت یكسان بوده و حداقل دارای ۲۵۰ میلی متر عرض و ۵۰ میلی متر ضخامت باشند و طوری در كنار یكدیگر قرار داده و مهاربندی شوند كه به هیچ وجه جابجا نشده و ابزار و مصالح از بین آنها به پایین سقوط ننماید.
همچنین حداقل عرض جایگاه باید با توجه به آیین نامه حفاظتی كارگاه‌های ساختمانی مصوب شورای عالی حفاظت فنی تعیین و فاصله تكیه گاه‌های تخته‌ها حداكثر برای كارهای سنگین ۸/۱ متر و برای كارهای سبك ۳/۲ متر باشد.
۲-۵- اجزای فلزی داربست باید چگونه باشند؟
اجزای فلزی داربست شامل لوله‌ها، بست‌ها، پایه‌ها، چفت‌ها و سایر قطعات آن باید سالم و بدون خوردگی، ترك و عیب باشد.
همچنین لوله‌های داربست باید مستقیم و بدون خمیدگی باشند.
۲-۶-عملیات نصب، تغییر، تعمیر یا پیاده کردن داربست
كلیه عملیات مربوطه، باید توسط اشخاص ذیصلاح انجام شود.
۲-۷- چه زمانی نیاز به کنترل داربست داریم؟
داربست باید در موارد زیر توسط شخص ذیصلاح مورد بازدید، كنترل و تأیید قرار گیرد تا از پایداری، استحكام و ایمنی آن اطمینان حاصل شود:
الف: قبل از شروع به استفاده از آن.
ب: حداقل هفته ای یك بار در حین استفاده.
پ: پس از هرگونه تغییرات یا ایجاد وقفه در استفاده از آن.
ت: پس از وقوع باد، طوفان، زلزله و عوامل مشابه كه استحكام و پایداری داربست مورد تردید قرار گیرد.
۲-۸- برای جلوگیری از خطر سقوط کارگران چه باید کرد؟
بدین منظور، باید در طرف باز جایگاه كار، نرده حفاظتی مطابق مقررات نصب گردد.
همچنین برای پیشگیری از افتادن مصالح و ابزار كار از روی كف جایگاه:
باید در لبه‌های باز آن پا خورهای مناسب طبق شرایط مندرج در مقررات نصب شود.
۲-۹- عملیات اجرایی در برف و یخبندان چگونه است؟
در فصل سرما هنگامی كه بر روی جایگاه كار مستقر بر داربست برف یا یخ وجود داشته باشد، كارگران نباید روی آن كار كنند،
چرا که باعث کاهش ایمنی كار در عملیات اجرایی میشود، مگر آنكه قبلاً برف و یخ از روی جایگاه برداشته شود.
۲-۱۰- شرایط جایگاه داربست‌ها باید چگونه باشد؟
از جایگاه داربست‌ها نباید برای انبار كردن مصالح ساختمانی استفاده شود، مگر مصالحی كه برای كوتاه مدت و برای انجام كار فوری مورد نیاز باشد. در چنین حالتی نیز باید جهت تعادل داربست، بار روی جایگاه به طور یكنواخت توزیع گردد.
در پایان كار روزانه، باید كلیه مصالح و ابزار كار از روی جایگاه كار مستقر بر داربست تخلیه شود.
۲-۱۱- برای تامین ایستایی داربست چه باید کرد؟
بدین منظور، رعایت موارد زیر الزامی است:
الف: پایه‌های داربست به نحو مطمئنی در محل تكیه گاه‌ها مستقر شود.
به طوری كه از جابجایی و لغزش آنها جلوگیری به عمل آید.
ب: پایه‌های داربست در محل استقرار بر روی زمین باید روی صفحات مقاوم قرار گیرند،
تا از فرو رفتن آنها در زمین و بر هم خوردن تعادل داربست پیشگیری شود.
پ: داربست باید در فاصله‌های مناسب عمودی و افقی به طور محكم به ساختمان متصل و مهار گردد،
تا از لرزش و نوسان آن در حین كار جلوگیری به عمل آید.
ت: در مواردی كه داربست در دو ضلع مجاور قرار میگیرد، باید در محل تلاقی به طور كامل به یكدیگر متصل و كلاف شوند.
ث: در موقع طوفان یا باد شدید باید از كار كردن كارگران بر روی داربست جلوگیری شود.
۲-۱۲- هنگامی كه در مجاورت خطوط انتقال نیروی برق نیاز به نصب داربست باشد، این كار باید با رعایت مفاد مقررات مربوطه صورت پذیرد.
۲-۱۳- هنگامی كه مصالح از روی جایگاه داربست به بالا كشیده میشود، باید به طریق مناسبی از برخورد آن با داربست جلوگیری به عمل آید.
۲-۱۴- در موقع پیاده كردن و برچیدن داربست چوبی، باید كلیه میخ‌ها از قطعات داربست به طور كامل بیرون كشیده شود.
با رعایت موارد فوق الذکر در مورد داربست‌ها می‌توان میزان بالای ایمنی كار در عملیات اجرایی را تضمین نمود.
۳- نردبان
۳-۱- منظور از نردبان در عملیات اجرایی چیست؟
ویژگی کلی:
نردبان وسیله ای است ثابت یا متحرك.
کاربرد:
جهت دسترسی به تراز مورد نظر، در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
قطعات نردبان:
معمولاً شامل دو قطعه در كنار به نام پایه، و قطعاتی غیر لغزنده در وسط به نام پله و متصل به پایه می‌باشد.
۳-۱- راه‌های افزایش ایمنی كار در عملیات اجرایی با نردبان‌ها چیست؟
جهت افزایش ایمنی كار در عملیات اجرایی، در استفاده از انواع نردبان رعایت موارد زیر الزامی می‌باشد:
الف: نوع، جنس، ابعاد، قابلیت بارگذاری و نحوه نصب و نگهداری نردبان باید با شرایط اقلیمی و نوع عملیات متناسب باشد.
ب: از نردبان‌هایی كه پله‌ها یا پایه‌های آن ترك خورده یا نقص دیگری داشته باشند، نباید استفاده شود.
پ: هنگام استفاده از نردبان، حمل بار با دست ممنوع می‌باشد.
ت: پایه‌ها و تكیه گاه نردبان باید در جایی ثابت قرار گیرد، به طوری كه امكان هیچ لغزشی وجود نداشته باشد.
همچنین پله‌ها و پایه‌های نردبان نباید به مواد روغنی و لغزنده آلوده باشند.
ث: پله‌های نردبان فلزی باید آجدار باشند تا از لغزش پا بر روی آنها پیشگیری به عمل آید.
ج: نردبان را نباید جلوی دری كه باز است یا قابل باز شدن است قرار داد، مگر آنكه در به نحو مطمئن بسته یا قفل شده باشد.
چ: طول نردبان باید ۱ متر از كفی كه برای رسیدن به آن مورد استفاده قرار میگیرد، بلندتر بوده و این قسمت اضافی فاقد پله باشد.
ح: از یك نردبان نباید بیش از یك نفر به طور همزمان استفاده نماید.
۳-۲- چه نردبان هایی نیاز به سامانه متوقف کننده سقوط دارند؟
نردبان ثابت با طول بیش از ۳ متر باید مجهز به سامانه متوقف كننده از سقوط باشد.
بعلاوه در این نوع نردبان باید حداكثر در هر ۹ متر، یك پاگرد تعبیه شود.
هر قطعه از نردبان كه بین دو پاگرد قرار دارد، نباید در امتداد قطعه قبلی باشد.
همچنین نردبان و پاگرد آن باید به وسیله نرده مطابق مقررات محافظت شود.
۳-۳- برای افزایش ارتفاع نردبان چه باید کرد؟
افزودن ارتفاع نردبان با قراردادن اجسامی از قبیل:
جعبه یا بشكه در زیر پایه‌های آن یا اتصال دو نردبان كوتاه به یكدیگر مجاز نیست.
به علاوه نباید نردبان یك طرفه با طول بیش از ۱۰ متر مورد استفاده قرار گیرد.
۳-۴- نردبان دوطرفه
نردبان دو طرفه باید مجهز به قید یا ضامنی باشد كه از به هم خوردن شیب آن جلوگیری به عمل آید.
ضمناً در حالت باز نباید ارتفاع آن از ۳ متر بیشتر باشد.
۳-۵- آیا استفاده از نردبان در هنگام بارندگی مجاز است؟
استفاده از نردبان در هنگام بارندگی و احتمال لغزندگی پایه‌ها ممنوع است.
در صورت لزوم چنانچه نردبان در محلی كه احتمال لغزش دارد، قرار داده شود:
باید به وسیله گوه یا كفشك لاستیكی شیاردار یا وسایل و موانع دیگر از لغزش و حركت پایه‌ها جلوگیری شود.
همچنین تكیه گاه بالای نردبان باید دارای استحكام كافی باشد.
۳-۶- شرایط استقرار نردبان یک طرفه چیست؟
استقرار نردبان یك طرفه قابل حمل باید بگونه‌ای باشد كه زاویه بین نردبان و سطح مبنا در حدود ۷۵ درجه باشد.
و یا شیب آن طوری انتخاب شود كه فاصله بین پایه نردبان تا پای سازه یك چهارم فاصله تكیه گاه فوقانی بر روی سازه تا سطح مبنا باشد.
۳-۷- در صورت اجبار در استقرار نردبان یك طرفه قابل حمل در زاویه ای بین ۷۵ تا ۹۰ درجه كه تكیه گاه تحتانی با سطح مبنا ایجاد می‌نماید،
باید نردبان بوسیله اتصالاتی با سازه یا دیوار به صورت ایمن بسته و محكم گردد تا ایمنی كار در عملیات اجرایی رعایت شود.
۳-۸- در استفاده از نردبان در كارگاه‌های ساختمانی، رعایت آیین نامه ایمنی كار در ارتفاع مصوب شورای عالی حفاظت فنی الزامی است.
بدین ترتیب اصول ایمنی كار در عملیات اجرایی در بخش نردبان‌ها رعایت خواهد شد.
۴- راه پله موقت
۴-۱- کاربرد راه پله موقت چیست؟
در زمان احداث ساختمان برای حمل مصالح، رفت و آمد كارگران و دسترسی به زیر زمین و طبقات، باید حداقل یك راه پله موقت نصب شود.
در تمام مدتی كه عملیات ساختمانی ادامه دارد، باید به دقت از آن محافظت و نگهداری شود.
چرا که این قسمت اهمیت عمده ای در حفظ ایمنی كار در عملیات اجرایی دارد.
۴-۲- پله‌های راه پله موقت باید با رعایت ضوابط و مقررات مبحث “الزامات عمومی ساختمان (مبحث چهارم مقررات ملّی ساختمان)” و رعایت موارد زیر نصب شود:
الف: ابعاد پله های موقت:
پله‌های موقت باید دارای ابعاد یكسان هستند.
عرض آنها حداقل ۱ متر،
پهنای كف آنها حداقل ۲۸۰ میلی متر،
ارتفاع آنها حداقل ۱۴۰ میلی متر و
حداكثر ۲۲۰ میلی متر باشد.
ب: جنس پله های موقت:
از چوب، فلز، بتن و نظایر آن طوری ساخته شود كه ضمن جلوگیری از لغزش و سقوط افراد، دارای استحكام و مقاومت كافی بوده و ضریب ایمنی بارگذاری آن حداقل ۵/۲ نسبت به حداكثر بارهای وارده باشد.
پ: پس از اجرای رمپ و پاگرد پله‌های دائمی و تا زمان اجرای این پله‌ها استفاده موقت از شیب راه و پاگرد آنها، با رعایت مفاد بندهای فوق الزامی می‌باشد.
ت: اطراف باز راه پله‌های موقت باید بلافاصله بعد از برپایی و نصب، با حفاظ مناسب مطابق مقررات محافظت شود.
بدین ترتیب اصول ایمنی كار در عملیات اجرایی در بخش پله‌های موقت رعایت خواهد شد.
۵- راه شیب دار و گذرگاه
۵-۱- راه شیب دار در كارگاه ساختمانی:
راهی است كه زاویه آن با سطح افق حداكثر ۵/۱۱ درجه (شیب ۲۰ درصد) بوده
و برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسایل، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
۵-۲- گذرگاه یا معابر در كارگاه ساختمانی:
عبارت است از، گذرگاه افقی كه بر روی زمین یا كف طبقات یا داربست‌ها و نظایر آن برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسایل، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
۵-۳- استحکام راه شیب دار و گذرگاه:
راه شیب دار و گذرگاه باید دارای استحكام و مقاومت كافی بوده و دارای ضریب ایمنی بارگذاری حداقل ۵/۲ نسبت به حداكثر بارهای وارده باشد.
ضمناً پوشش كف این راه‌ها و گذرگاه‌ها باید با استفاده از مصالح مقاوم و مناسب طوری طراحی و ساخته شود كه موجب لغزش و سقوط افراد نشود.
در صورت استفاده از تخته چوبی برای پوشش كف، ضخامت آن نباید از ۵۰ میلی متر كمتر باشد.
همچنین اطراف باز راه‌های شیب دار و معابر كه احتمال سقوط افراد را در بر دارد، باید با رعایت مقررات محافظت گردد.
۵-۴- حداقل عرض راه های شیب دار و گذرگاه ها چقدر است؟
راه‌های شیب دار و گذرگاه هایی كه فقط برای عبور افراد ایجاد می‌شوند، باید دارای حداقل ۶/۰ متر عرض باشد.
۵-۵- راه شیب دار و گذرگاهی كه علاوه بر افراد، برای عبور گاری، چرخ دستی و یا فرغون نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید دارای حداقل ۱ متر عرض و حداكثر ۱۸ درصد شیب (زاویه حدود ۱۰ درجه) و سطح هموار باشد.
فاصله عمودی بین پاگرد‌های متوالی سطح شیب دار نباید بیش از ۵/۳ متر باشد.
۵-۶- عرض راه شیب دار و معابری كه برای حمل و جابجایی وسایل سنگین یا وسایل نقلیه استفاده می‌شوند، نباید كمتر از ۵/۳ متر باشد، به علاوه در طرفین آن باید موانع محكم و مناسب نصب گردد.
۵-۷- عرض راه شیب دار كه در گود برداری‌ها ایجاد میشود باید حداقل ۴ متر بوده و جداره‌های آن نیز به نحو مقتضی پایدار گردد.
امیدواریم مقاله “اصول ایمنی كار در عملیات اجرایی” برای شما مفید بوده باشد.
چنانچه سوالی دارید می‌توانید در بخش نظرات سوال خود را از کارشناسان ما بپرسید.
همچنین می‌توانید در ساعات اداری با تلفن ۰۲۱۶۶۴۸۴۱۹۰ تماس حاصل نمائید.
انتشارات نوآور
ناشر تخصصی کتب نظام مهندسی و عمران
منبع: کتاب مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان
0 نظر در مورد «اصول ایمنی كار در عملیات اجرایی»