تغییرات مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (ویرایش ۱۳۹۸) – بخش اول

کلیات:

در این مقاله سعی کردیم طی چند بخش عمده تغییرات ویرایش سال ۱۳۹۸ مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (از این پس به اختصار مبحث ششم)، را نسبت به ویرایش قبلی آن (مربوط به سال ۱۳۹۲) مورد بررسی قرار دهیم.

تا حد امکان علت احتمالی تغییرات را بیان کنیم. امیدوارم برای همه مخاطبین محترم انتشارات نوآور، مفید واقع شود.

تغییرات فصل اول (کلیات) مبحث ششم مقررات ملی ساختمان چگونه بوده است؟

در این فصل سه تغییر عمده به چشم می‌خورد.

اولین تغییر انتقال توضیحات مربوط به “طراحی ساختمان‌ها به روش عملکردی” از این فصل به پیوست اول مبحث ششم (پیوست شماره ۶-۱) با کمی توضیحات بیشتر می‌باشد.

به‌نظر می‌رسد:

در ویرایش‌های آتی برای مباحث طراحی سازه‌ای، طراحی به روش عملکردی مجاز شناخته شده و ضوابط مربوط به این روش نیز تنظیم گردد. البته در روش فعلی طراحی (حالت‌های حدی) نیز حالت حدی بهره‌برداری تا حدودی دربرگیرنده الزامات عملکردی سازه‌ها می‌باشد.

دومین تغییر اضافه شدن بخشی تحت عنوان “طراحی به روش مقاومت مجاز” به این فصل می‌باشد.

در فصل دوم ویرایش ۱۳۹۸ مبحث ششم خواهیم دید:

که ترکیبات بار مربوط به این روش با ترکیبات بار مربوط به روش تنش مجاز یکسان است، اما تعریفی از مفهوم مقاومت مجاز به میان نیامد.

قابل ذکر است:

که در حال حاضر سایر مباحث طراحی سازه‌ای، از طراحی به روش مقاومت مجاز مطلبی بیان نکرده‌اند.

قاعدتاً باید مشابه روش تنش مجاز، برای روش مقاومت مجاز نیز برای حالات مختلف مقاومت سازه، ضرایب اطمینانی تعریف شود تا با تقسیم میزان مقاومت سازه در برابر نیرویی خاص بر ضریب اطمینان مربوط به آن حالت، مقاومت مجاز مربوط به آن حالت نیرو حاصل شود.

سومین تغییر کاهش ضرایب اهمیت “بار باد” و “بار یخ” مربوط به گروه‌های خطرپذیری ۱ و ۲ می‌باشد.

این کاهش ضرایب موجب می‌گردد:

که در سازه‌های مربوط به گروه‌های خطرپذیری ۱ و ۲، احتمال غالب شدن بار باد بر بار زلزله کاهش یابد.

در مورد بار یخ نیز قابل ذکر است که معمولاً برای طراحی ساختمان‌ها منظور نمی‌گردد و صرفاً برای برخی سازه‌های خاص مانند تأسیسات آب‌رسانی و برق‌رسانی (گروه خطرپذیری ۱) مورد توجه بوده است که با کاهش ضریب اهمیت مربوط به آن، طراحی این نوع سازه‌های غیرساختمانی، بهینه‌تر خواهد شد.

فصل دوم (ترکیب بارها) با چه تغییراتی مواجه شد؟

در این فصل تغییرات زیادی رخ داده است.

اولین تغییر؛ تعریف بار زلزله سطح بهره‌برداری (Eser) و بار باد سطح بهره‌برداری (Wser) می‌باشد که در برخی ترکیبات بار ظاهر شده‌اند. این دو بار در فصول مربوط به بار زلزله و بار باد تعریف شده‌اند. در ادامه از آنها صحبت خواهیم کرد.

مهم‌ترین تغییر این فصل از ويرايش سال ۱۳۹۸ مبحث ششم:

حذف “ترکیب بارهای حالت حدی نهایی در طراحی ساختمان‌های بتن‌آرمه” بود.

در واقع ترکیب بارهای حالت حدی نهایی در طراحی ساختمان‌های بتن‌آرمه با “ترکیب بارهای حالت حدی مقاومت در طراحی سایر ساختمان‌ها از جمله ساختمان‌های فولادی” ادغام شده و تحت عنوان “ترکیب بارها در طراحی به روش ضرایب بار و مقاومت” با همان ترکیبات بار مربوط به ساختمان‌های فولادی ارائه شدند.

نه از نگاه دقیق آماری، اما از نگاه مهندسی برای خیلی‌ها جای سؤال بود؟ که چرا ترکیبات بار مربوط به طراحی ساختمان‌های بتن‌آرمه و فولادی باهم متفاوت است؟

درست است که روش طراحی آنها کمی اختلاف دارد، به این صورت که در طراحی ساختمان‌های بتن‌آرمه، ابتدا مقاومت بتن و فولاد با ضرایب جزئی ایمنی کاهش داده شده و سپس مقاومت سازه بر اساس مقاومت کاهش داده شده بتن و فولاد تعیین می‌گردد.

در طراحی ساختمان‌های فولادی، ابتدا مقاومت سازه بدون ضرایب جزئی ایمنی تعیین شده (مقاومت اسمی) و در نهایت مقاومت اسمی در ضریب کاهش مقاومت ضرب شده و مقاومت طراحی حاصل می‌گردد.

اما این اختلاف چه ارتباطی با تفاوت ترکیبات بار طراحی آنها دارد؟ یکسان شدن ترکیبات بار طراحی ساختمان‌های بتن‌آرمه و فولادی از دیدگاه مهندسی (و نه آماری) کاملاً منطقی به‌نظر می‌رسد.

تغییر بعدی در ترکیب بارهای حالت حدی؛

افزایش ضریب بار باد از مقدار ۱/۴ به ۱/۶ در تمام ترکیبات بار مربوط به روش ضرایب بار و مقاومت که حاوی بار باد هستند، می‌باشد.

این امر ناشی از پیچیدگی برآورد دقیق بار باد (به‌ویژه برای حرفه مهندسی) بوده که جهت جبران ساده‌سازی محاسبه بار باد، ضریب بار بزرگتری به آن اختصاص داده شده است.

تغییر دیگر در ترکیب بارهای حالت حدی؛ اضافه شدن ترکیب بار Eser+(S يا Lr)D+./5L+./5 به مجموعه ترکیبات بار می‌باشد.

این ترکیب بار برای مواردی است که کنترل سازه برای زلزله سطح بهره‌برداری الزامی باشد.

افزایش ضریب بار باد از مقدار ۱/۴ به ۱/۶ در تمام ترکیبات بار مربوط به روش تنش مجاز که حاوی بار باد هستند، نیز رخ داده است.

تغییر دیگر در ترکیبات بار مربوط به روش تنش مجاز؛ اضافه شدن ترکیب بار Eser+(S یا Lr)D+./5L+./5 به مجموعه ترکیبات بار می‌باشد.

این ترکیب بار برای مواردی است که کنترل سازه برای زلزله سطح بهره‌برداری الزامی باشد.

آخرین تغییر این فصل؛ حذف “ترکیب بارهای حالت‌های حدی بهره‌برداری” بود که به‌طور کلی برای همه حالات حدی بهره‌بردای ارائه شده بودند.

به‌جای ترکیبات بار کلی ویرایش قبل، ترکیبات بار اختصاصی مربوط به هر حالت حدی بهره‌برداری (تغییر شکل قائم، تغییر مکان جانبی نسبی و تغییر مکان ناشی از بارهای خودکرنشی) ارائه شد که معقول و منطقی است.

بارهای تیغه‌بندی، رفت‌وبرگشت بین بار مرده و بار زنده!!

خاطرم هست ضوابط مربوط به دیوارهای تقسیم‌کننده، در ویرایش سال ۱۳۸۸ مبحث ششم، به عنوان بار مرده و در فصل مربوط به بارهای مرده بیان شده بود. در ویرایش سال ۱۳۹۲ در فصل مربوط به بار مرده، حرفی از بار دیوارهای تقسیم‌کننده به میان نیامد و در فصل بار زنده ضوابط مربوطه ارائه شد.

به این صورت که اگر وزن هر مترمربع سطح دیوار جداکننده بیش از ۲ کیلونیوتن بود، به عنوان بار مرده محسوب شده و باید در محل واقعی خود اعمال می‌شد وگرنه بار زنده به حساب می‌آمد، با شرایط فلان و الی آخر.

حال در ویرایش سال ۱۳۹۸ مبحث ششم، هم در فصل بار مرده و هم در فصل بار زنده ضوابط مربوط به دیوارهای جداکننده بیان شد که در مجموع نسبت به ویرایش سال ۱۳۹۲ تغییری به شرح ذیل داشت:

اگر وزن هر مترمربع سطح دیوار جداکننده بیش از ۱ کیلونیوتن باشد، به عنوان بار مرده محسوب می‌شود. حال اگر بین ۱ تا ۲ کیلونیوتن باشد، به‌صورت گسترده بر کف اعمال می‌شود ولی اگر بیش از ۲ کیلونیوتن باشد، بار مرده محسوب شده و باید در محل واقعی خود اعمال شود. اما اگر کمتر از ۱ کیلونیوتن باشد، بار زنده به حساب می‌آید، با شرایط فلان و الی آخر.

فصل چهارم (بارهای خاک و فشار هیدرواستاتیکی) چه تغییراتی داشته است؟

در این فصل یک تغییر عمده مشاهده می‌شود.

جدول مربوط به “بار طراحی جانبی خاک” حذف گردید.

این بارها به عنوان حداقل بار طراحی برای حالتی که بار خاک در گزارش مکانیک خاکِ تهیه‌شده توسط افراد ذیصلاح ارائه نشده باشد، تعیین شده بودند. اما در ویرایش سال ۱۳۹۸، به تعیین فشار خاک یا فشار هیدرواستاتیکی با توجه به مشخصات مکانیکی خاک الزام شده است که البته این فشار نباید کمتر از فشار مایع با وزن مخصوص ۵ کیلونیوتن بر مترمکعب کمتر در نظر گرفته شود.

پیشنهاد داریم برای شما.

شاید کمی دیر به‌نظر برسد!

اما هنوز فرصت وجود دارد که قبل از انقضای ویرایش سال ۱۳۹۲ مبحث ششم (تاریخ انقضای ویرایش سال ۱۳۹۲، اول دی‌ماه ۱۴۰۰ خواهد بود)، به درک عمیق و صحیحی از آن برسیم تا در مواجهه با ویرایش سال ۱۳۹۸ و استفاده از آن دچار مشکل نشویم.

بنده به شما کتاب “شرح و درس مبحث ششم مقررات ملی ساختمان” از انتشارات نوآور را پیشنهاد می‌دهم، مطالعه این کتاب از دست ندهید.

عادت کنید موفق باشید.
مسعود فیروزی

لطفا برای اطلاع از نحوه فروش این محصول ( مبحث ششم ویرایش ۱۳۹۸) با انتشارات نوآور با شماره تلفن ۹۲-۶۶۴۸۴۱۹۱ تماس حاصل فرمایید.

‎-%۱۰
کتاب شرح و درس آزمون‌های نظام مهندسی مبحث ششم بارهای وارد بر ساختمان و استاندارد ۲۸۰۰
نمره ۴.۴۹ از ۵
~~۹۸,۰۰۰تومان~~
۸۸,۲۰۰تومان
مشاهده کتاب اطلاعات بیشتر