آشنایی با حقوق ساخت در پروژه‌ها
آشنایی با حقوق ساخت در پروژه‌ها :
هر پروژه به وسیله ارکان سه گانه آن (کارفرما، مشاور و پیمانکار) و مسئولیت های متفاوت هر یک اجرا می شود. در مقاله آشنایی با حقوق ساخت در پروژه‌ها، مراحل شکل گیری طرح های عمرانی و نقش هایی که هر یک از ارکان پروژه دارند به مختصر بیان می شود. با ما همراه باشید…
طرحهای عمرانی:
طرح عمرانی مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی و اجتماعی در یک موقعیت معلوم جغرافیایی و در یک دوره زمانی از قبل تعیین شده با اعتبار معین، برای اجرای یک قسمت مشخص از فعالیت‌های یک بخش اقتصادی در قالب برنامه عمرانی به مرحله اجرا درآید. برای مثال طرح چابهار – زاهدان در برنامه توسعه راه سازی یا نیروگاه ورامین در برنامه تامین انرژی مثال هایی از این قبیل می‌باشند. اصطلاحا طرحهای زیر بنایی و تولیدی از قبیل سدها، شبکه آبیاری و تاسیسات کشاورزی، راهها و … را طرح های عمرانی می‌گویند.
انواع طرح های عمرانی:
- طرحهای عمرانی ملی
- طرحهای عمرانی استانی
پروژه:
پروژه مجموعه عملیات، خدمات طراحی و ساخت تمام یا قسمتی از یک طرح عمرانی است که به صورت واحدی مستقل یا قابل بهره‌برداری از آن طرح تفکیک میگردد. و از نظر ساخت در قالب یک یا چند قرارداد به مرحله اجرا گذاشته می‌شود.
دستگاه اجرایی:
هر سازمان اعم از اداره کل، وزارت خانه و یا سازمان، که اعتباراتی را از طریق بودجه کل کشور برای طرحهای عمرانی دریافت می‌کند. و مسئولیت اجرای آن را بر عهده دارد، دستگاه اجرایی نامیده می‌شود.
کارفرما:
کارفرما شخصیت حقوقی است که نسبت به عقد قرارداد با مشاور و پیمانکار اقدام نموده و مسئولت هدایت پروژه را تا اتمام کار بر عهده می‌گیرد. نمایندگان و جانشین‌های قانونی کارفرما، در حکم کارفرما محسوب میشوند.
مهندس مشاور:
مهندس مشاور، شخص حقوقی یا حقیقی است که برای انجام خدمات پژوهشی، مطالعات، طراحی و ارائه خدمات فنی و نظارت براجرای کار، در چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک قرارداد به کار گرفته شده و از سوی کارفرما به پیمانکار معرفی می‌شود.
آشنایی با حقوق ساخت در پروژه‌ها
پیمانکار:
پیمانکار، مجموعه حقیقی یا حقوقی است که سوی دیگر امضا کننده پیمان است و تهیه، حمل و نصب و اجرای یک عملیات عمرانی را بر اساس اسناد و مدارک قرارداد، به عهده گرفته است.
- پیمانکار عمومی(پیمانکار اصلی)
- پیمانکار جزء
کنسرسیوم:
گروهی از اشخاص یا شرکت‌ها که به منظور انجام یک پروژه یا فعالیت شکل گرفته است. و انجام آن فعالیت یا پروژه بالاتر از توانایی های هر کدام از اعضا به صورت انفرادی می باشد.
موافقتنامه:
موافقتنامه سندی است که مشخصات اصلی پیمان، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مبلغ و مدت پیمان، در آن بیان شده باشد. به عبارتی قراردادی که بین کارفرما از یک طرف و مشاور یا پیمانکار از طرف دیگر منعقد میگردد اصطلاحا موافقتنامه گفته می‌شود.
شرایط پیمان: شرایط پیمان شامل شرایط عمومی و خصوصی است.
مراحل شکل گیری طرحهای عمرانی:
- مرحله برنامه ریزی و تامین اعتبار
- مرحله طراحی (خدمات مشاوره)
- مرحله ساخت
- مرحله بهره برداری
آشنایی با حقوق ساخت در پروژه‌ها
آشنایی با ارکان اصلی اجرایی پروژه های عمرانی:
معمولا بیشتر پروژه های عمرانی حاصل مشارکت کارفرمایان، طراحان و سازندگان است. کارفرما بسته به نوع و حجم کار می‌تواند شخص، سازمان و یا یک نهاد رسمی دولتی باشد. زمانی که تصمیم به ساخت پروژه ای گرفته می‌شود، استفاده از خدمات طراحی ضرورت پیدا می‌کند. عموما یک شرکت با حرفه‌ای در زمینه طراحی که متشکل از چندین متخصص در زمینه مربوطه است، مسئولیت تهیه طرح را بر عهده می‌گیرد. این شرکت می‌تواند به عنوان نماینده و مشاور کارفرما نیز انجام وظیفه کند.
طرح تهیه شده شامل تمام مشخصات فنی و نقشه‌های لازم برای اجرا است . مهندسین مشاور بعد از تهیه و نهایی شدن طرح، آن را در اختیار کارفرما قرار می دهند تا پس از تایید و مطابقت با نظر کارفرما و انطباق با بودجه موردنیاز، برای ساخت به پیمانکار ارجاع شود. پیمانکار شخص یا نهادی است که مسئولیت ساخت پروژه مطابق با معیارهای مشخص شده را بر عهده می‌گیرد.
تعهدات کارفرما:
بر اساس شرایط عمومی پیمان، کارفرما دارای تعهدات زیر است:
- پرداخت هزینه های طرح یا پروژه(تامین اعتبار)
- انتخاب مهندسین مشاور
- تصویب مرحله اول ( مطالعات امکان سنجی) و مرحله دوم (طراحی) کار مشاور
- انتخاب پیمانکار
- تحویل زمین
- رسیدگی و پرداخت صورت وضعیت موقت کار
- تحویل موقت کار
- رسیدگی و پرداخت صورت وضعیت قطعی کار
- تحویل قطعی کار
- سایر وظایف کارفرما
اختیارات کارفرما:
بر اساس شرایط عمومی پیمان و مقررات جاری کشور، کارفرمایان در برابر پیمانکاران دارای اختیارات زیر می‌باشند:
- موافقت با پیش‌پرداخت
- تغییر مقادیر کار
- تغییر مدت پیمان
- ابلاغ کارهای جدید
- تعلیق کار
- خاتمه دادن به پیمان
- کسر جرائم تاخیر
- فسخ پیمان (خلع ید)
آشنایی با حقوق ساخت در پروژه‌ها
مهندسین مشاور:
با توجه به اهمیت انجام مطالعه اولیه و امکان سنجی، قبل از تصمیم گیری و شروع یک پروژه، طراحی مبنی بر علم و دانش و توسط متخصصین در هر رشته مربوطه و همچنین نظارت صحیح و مستمر در حین اجرای پروژه به عنوان نماینده کارفرما با تخصص های لازم و کافی در هر رشته، عنوان مهندسین مشاور شکل گرفت.
مهندسین مشاور مجموعه ای حقیقی یا حقوقی است که وظیفه مطالعه، طراحی و نظارت بر یک طرح یا پروژه عمرانی را با عقد قرارداد با کارفرما به عهده می‌گیرد.
بر حسب نوع پروژه،کارفرما می‌تواند در هر یک از سه فاز مطالعه، طراحی و نظارت از یک مشاور با صلاحیت های لازم استفاده نماید. اما به طور معمول از یک مشاور در تمامی مراحل مورد نیاز استفاده میگردد.
انواع مهندسین مشاور:
- مهندسین مشاور ایرانی غیر دولتی و غیر عمومی
- شرکت ها و موسسات خدمات مشاوره ایرانی در بخش دولتی و عمومی
- شرکت های خدمات مشاوره نیمه دولتی و یا نیمه خصوصی (مختلط دولتی و غیر دولتی ایرانی )
- واحدهای خدمات مشاوره خارجی
- گروه همکاری خدمات مشاوره
شرح خدمات مهندسین مشاور:
مهندسین مشاور شخصیت حقوقی امضا کننده طرف دیگر قرارداد با کارفرما جهت انجام عملیات قید شده در قرارداد است. مشاور به عنوان بازو و امین کارفرما و در بعد نظارت به عنوان نماینده او عمل می کند و تعهد می نماید جزئیات مربوط به حدود خدمات و شرح وظایف مهندس مشاور و خدماتی که مهندسین مشاور باید به موجب شرایط قرارداد و در مورد طرح یا طرح هایی که بعدا به مهندس مشاور ابلاغ می شود را انجام دهد و بر اساس شرایط قرارداد خدمات خود را در سه مرحله زیر ارائه می دهد:
مرحله اول: مطالعات مقدماتی
محله دوم: تهیه طرح و تهیه نقشه های اجرایی
مرحله سوم : انجام مناقصه و نظارت
پیمانکاران:
پیمانکار عبارت است از مجموعه حقوقی یا حقیقی که طرف دیگر امضا کننده موافقتنامه با کارفرما بوده و اجرای عملیات موضوع آن را به عهده گرفته است. جانشینان و نمایندگان قانونی پیمانکار در حکم پیمانکار محسوب می شوند. در واقع پیمانکار شخصیتی است که انجام تمام یا بخشی از موضوع پیمان را در چارچوب زمان معین و کیفیت مشخص و با هزینه معلوم، تعهد می‌نماید.
رتبه بندی پیمانکاران:
پیمانکار با توجه به معیارهای صلاحیت در پنج پایه از بزرگ به کوچک از نظر توان به شرح زیر رتبه بندی میشوند:
الف_ پیمانکاران پایه یک
ب_ پیمانکاران پایه دو
پ_ پیمانکاران پایه سه
ت_ پیمانکاران پایه چهار
ث_ پیمانکاران پایه پنج
ساختار موسسات پیمانکاری:
معمولا ساختار عمومی هر پیمانکاری بر حسب نوع و حجم پروژه، سه قسمت اصل زیر را در بر می‌گیرد:
- قسمت برآورد و مهندسی
- قسمت اجرای عملیات ساخت
- قسمت دفتر فنی و کنترل پروژه دفتر مرکزی
اصول و ضوابط تصمیم‌گیری در خصوص انتخاب نوع قرارداد:
- قوانین و مقررات کشوری
- بزرگی و پیچیدگی پروژه و وضعیت منابع کارفرما
- زمان لازم برای تکمیل پروژه
- اطمینان از هزینه تمام شده پروژه
- انواع روش‌های سرمایه گذاری (تامین مالی)
- لحاظ نمودن فاکتورهای اقتصادی در طراحی و هزینه های بهره برداری
روش های اجرای پروژه ها:
سیستم های اجرای پروژه ، دربرگیرنده چگونگی و نحوه اجرایی فرآیند نیل به اهداف پروژه از طریق تبیین رویدادها و ارتباطات و روابط قراردادی، محدوده تعهدات و مسئولیت های عوامل اصلی در پروژه می‌باشند. و به پنج گروه اصلی طبقه بندی میشوند:
- سیستم خود اجرا(امانی، تک عاملی)
- سیستم طرح و ساخت (دو عاملی)
- سیستم متعارف(سه عاملی)
- سیستم مدیریت اجرا(چهار عاملی)
- سیستم قراردادی یکپارچه یا خرید خدمت
روش های تامین مالی پروژه های عمرانی در جهان :
- قراردادهای تامین مالی(فایناس): قرارداد تامین مالی یکی از روش‌های متداول و رایج تامین مالی . شکل قرارداد تامین سرمایه پروژه می‌باشد. معمولا تامین مالی قراردادها از منابع بین‌المللی می‌باشد. این قرارداد بین ارائه کننده تسهیلات و استفاده کننده از تسهیلات پس از انجام مذاکرات لازم و قبول مفادآن از سوی طرفین منعقد می‌شود.
- اعتبار خریدار
- یوزانس
- وام بین المللی
- سرمایه گذاری مستقیم
- سرمایه گذاری غیر مستقیم
- تجارت متقابل
اصطلاحات مناقصه:
مناقصه گزار:
دستگاه اجرایی است که مسئولیت تهیه و اجرای طرح را بر عهده گرفته و در نظر دارد تا کارهای اجرایی طرح را از طریق مناقصه واگذار نماید.
مناقصه‌گر:
پیمانکار، سازنده یا فروشنده‌ای است که بر اساس ضوابط، برای شرکت در مناقصه دارای صلاحیت بوده و اسناد مناقصه را دریافت کرده باشد.
اسناد مناقصه:
اسناد مناقصه به معنای برگ پیشنهاد و همه مدارکی که پیمانکار همراه با برگ پیشنهاد مناقصه ارائه می‌دهد و قسمتی از پیمان است.
آگهی مناقصه:
اعلام رسمی عمومی در روزنامه ها و نشریات کثیرالانتشار برای دریافت پیشنهاد برای اجرای یک طرح یا خدمات که لازم است از طریق مناقصه عمومی انجام شود و هدف انتخاب پیمانکار در بازار رقابتی است.
دعوت به مناقصه :
دعوتنامه‌ای است که برای پیمانکاران ارسال می‌شود و در آن با ذکر مختصری از کار (در حیطه دعوتنامه مناقصه) از پیمانکاران برای تسلیم پیشنهاد و قیمت برای اجرای کار و یا انجام خدمات دعوت می‌شود.
ضمانتنامههای بانکی:
در قراردادهای پیمانکاری، کارفرما برای اطمینان از انجام درست تعهد و یا انجام کار با کیفیت مشخص و در موعد مقرر و یا استراد پیش پرداخت از پیمانکار ضمانتنامه بانکی اخذ می‌شود. در حقیقت ضمانتنامه بانکی یک تعهد است که بانک تعهد پرداخت آن را انجام می‌دهد. و هدف از پرداخت مبلغ معینی وجه نقد به بستانکار است، البته در صورتیکه بدهکار (پیمانکار، متعهد و …) از انجام تعهدی که بر پایه قرارداد با بستانکار پذیرفته است کوتاهی کند.
ویژگی ضمانتنامه بانکی این است که بانک به محض درخواست پرداخت وجه الضمان از طرف ذینفع، مکلف به پرداخت است. این گونه ضمانتنامه، به ضمانت “اولین درخواست” نیز معروف است.
انواع ضمانتنامههای بانکی از نظر نحوه صدور:
ضمانتنامه های مستقیم:
در ضمانتنامههای مستقیم ، بانک پس از دریافت تقاضای صدور ضمانتنامه از سوی مضمون عنه (پیمانکار)، ضمانتنامه خود را به طور مستقیم بریا ذینفع (کارفرما) صادر می‌نماید.
ضمانتنامه های غیر مستقیم:
در برخی موارد ذینفع ضمانتنامه خواستار صدور ضمانتنامه از طریق بانکی خاص یا بانکی در کشور خود است، در این حالت بانک ضامن، ضمانتنامه متقابلی را به نفع بانک موردنظر صادر و به آن بانک دستور صدور ضمانتنامه اصلی را می‌دهد.
بدیهی است در صورت پذیرش ضمانتنامه متقابل از سوی بانک دستور گیرنده، آن بانک مبادرت به صدور ضمانتنامه می‌کند. در غیر این صورت مراتب امتناع خود یا درخواست اصلاحاتی در متن ابلاغ شده را به بانک کارگزار اعلام خواهد نمود.
اقسام ضمانتنامه بانکی:
اقسام ضمانتنامه ها در پروژه های عمرانی به شرح زیر است:
- ضمانتنامه شرکت در مناقصه
- ضمانتنامه انجام تعهدات
- تضمین حسن انجام کار
- ضمانت نامه استراد پیش پرداخت قراردادها
برای آشنایی بیشتر و کامل با مفاهیم حقوق ساخت از جمله، ساختارهای اجرایی پروژه های عمرانی و انتخاب انواع قراردادها ، آشنایی با انواع مناقصات و ضمانتنامه ها و همینطور قراردادها، شرایط عمومی و خصوصی پیمان می توانید به کتاب “حقوق ساخت ، اصول و مقررات پیمان در پروژه های عمرانی” و کتاب “مدیریت مهندسی ساختمان” و کتاب “اصول حرفه‌ای و مسائل حقوقی و فنی امور پیمان از قرارداد تا صورت وضعیت” انتشارات نوآور مراجعه نمایید.
موفق باشید.
فاطمه صالحی
انتشارات نوآور
ناشر تخصصی کتاب‌های نظام مهندسی
0 نظر در مورد «آشنایی با حقوق ساخت در پروژه‌ها»